Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Sopocie

POSTANOWIENIE

Dnia 05 sierpnia 2022 roku

Sąd Rejonowy w Sopocie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Anna Olszewska-Kowalska

Protokolant: sek.sąd. Joanna Niewińska

po rozpoznaniu w dniu 05 sierpnia 2022 roku w Sopocie

na rozprawie

sprawy z wniosku E. S.

z udziałem W. B., D. B.

o stwierdzenie nabycia spadku po H. B.

postanawia:

1.  stwierdzić, że spadek po H. B., zmarłym dnia 15 maja 2019 roku w G., ostatnie miejsce zwykłego pobytu w S., na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 18 kwietnia 2017 roku, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w Sopocie w dniu 22 października 2021 roku, nabyła z dobrodziejstwem inwentarza w całości E. S. (pesel (...));

2.  kosztami sądowymi opinii biegłego sądowego obciążyć po ½ wnioskodawczynię E. S. i uczestnika W. B. a w pozostałym zakresie stwierdzić, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie;

3.  zasądzić od wnioskodawczyni E. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Sopocie kwotę 956,06 zł (dziewięćset pięćdziesiąt sześć złotych sześć groszy) tytułem kosztów sądowych tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa;

4.  zasądzić od wnioskodawczyni E. S. na rzecz uczestnika W. B. kwotę 43,94 zł (czterdzieści trzy złote dziewięćdziesiąt cztery gorsze) tytułem kosztów postępowania, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygnatura akt I Ns 7/20

UZASADNIENIE

Wnioskodawca E. S. wniosła do Sądu Rejonowego w Sopocie wniosek o:

1. otwarcie i ogłoszenie testamentu H. B. sporządzonego 18 kwietnia 2017 r. w S.,

2. stwierdzenie, że spadek po zmarłym w dniu 15 maja 2019 r. H. B. ostatnio zamieszkałym w S. przy ul. (...) nabyła na podstawie ww. testamentu E. S. w całości,

3. obciążenie wnioskodawczyni kosztami postępowania.

W uzasadnieniu wskazała, że H. B. w testamencie powołał do całości spadku swoją wieloletnią partnerkę - E. S., wskazując, że w skład spadku wchodzi 1/2 mieszkania, które spadkodawca i wnioskodawczyni odziedziczyli po S. T. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Tczewie z 6 sierpnia 1996 r. (I Ns 234/96). Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, S. T. zapisała swoje mieszkania w S. przy ul (...) w swojej opiekunce E. S. i H. B. (Kw nr (...)). W mieszkaniu tym zamieszkiwał H. B. a wnioskodawczyni go odwiedzała, niekiedy nocowała. Wprawdzie w testamencie użyto sformułowania „udzielam pełnomocnictwa w razie mojej śmierci do rozporządzenia wszystkim co posiadam”, jednakże zatytułowano testament, dodatkowo jest to dokument sporządzony na wypadek śmierci (wniosek k. 5-6).

Uczestnik W. B. wniósł o stwierdzenie, że spadek po zmarłym H. B. nabył w całości uczestnik W. B. na podstawie dziedziczenia ustawowego. Zaznaczył, że jest jedynym dzieckiem spadkodawcy. Po rozstaniu rodziców kontakt z ojcem był sporadyczny. Nie posiada wiedzy jakoby ojciec sporządził testament. Odnosząc się do dokumentu zatytułowanego testament wskazał, że jest to pełnomocnictwo na wypadek śmierci; kwestia wadliwości/ nieważności pełnomocnictwa jest zagadnieniem prawnym, co do których spadkodawca nie posiadał należytej wiedzy. Zakwestionował, by ww. dokument został sporządzony własnoręcznie i w całości przez spadkodawcę, wnosząc o powołanie dowodu z opinii biegłego z zakresu analizy pisma ręcznego. Zastrzegł, że w zależności od wyników opinii wystąpi z wnioskiem o powołanie biegłego ds. psychiatrii/ psychologii celem oceny, czy stan zdrowia spadkodawcy umożliwiał mu świadome i swobodne sporządzenie pisma, a za inicjatywą wnioskodawczyni może stać jej opiekunka E. G., której to córka jest wpisana w 1/2 jako współwłaścicielka nieruchomości o wspomnianym numerze księgi wieczystej (pismo uczestnika W. B. k. 55-60).

Uczestnik W. B. zaznaczył, że dokument o nazwie testament stanowi ewentualnie zapis windykacyjny – przekazuje prawo do użytkowania mienia, nie zaś spadek po sobie (pismo uczestnika W. B. k. 157-157v).

Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania D. B. (postanowienie k. 204), zobowiązując do odpowiedzi na wniosek w terminie 14 dni - pod rygorem uznania, że wniosku tenże uczestnik nie kwestionuje (zarządzenie k. 220). D. B. pomimo prawidłowego doręczenia wezwania odpowiedzi nie udzielił (potwierdzenie odbioru k. 313).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 maja 2019 r. zmarł H. B. ur. (...), ostatnio zamieszkały w S. przy ul. (...).

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu H. B. k. 7

Spadkodawca pozostawił testament własnoręczny sporządzony w dniu z 18 kwietnia 2017 r., otwarty i ogłoszony w dniu 22 października 2021 r. przez Sąd Rejonowy w Sopocie. Testament jest następującej treści: "Ja niżej podpisany H. B. udzielam pełnomocnictwa w razie mojej śmierci dla E. S. do rozporządzania wszystkim co posiadam tj. mieszkaniem i wszystkiego co się w nim znajduje co stwierdzam własnoręcznym podpisem.”

Dowód: kopia zabezpieczonego testamentu z 18.04.2017 r. k. 8, protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu k. 172

H. B. miał dwóch synów W. B. oraz Z. B., w chwili śmierci był rozwiedziony.

Do kręgu spadkobierców ustawowych należą syn spadkodawcy W. B. oraz wnuk spadkodawcy D. B. będący synem zmarłego 19 stycznia 2018 r. Z. B..

Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia W. B. k. 69, odpis zupełny aktu urodzenia W. B. k. 106, odpis skrócony aktu zgonu Z. B. k. 192, odpis zupełny aktu urodzenia Z. B. k. 194, 328, odpis skrócony aktu małżeństwa k. 28, wydruk z bazy PESEL-SAD dotyczący D. B. – w kopercie wszytej do okładki II tomu akt, częściowo zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni E. S. k. 43-44; płyta CD k. 45, częściowo zapewnienie spadkowe W. B. k. 83; płyta CD k. 84, pismo UM w G. z 18.05.2022 r. k. 327, odpis zupełny aktu urodzenia Z. B. k. 194, 328

H. B. pozostawał w zażyłej długoletniej relacji osobistej aż do swej śmierci, z E. S.. Przy czym zamieszkiwał przy ul. (...), a E. S. przy ul. (...). Często ją odwiedzał, niekiedy E. S. nocowała u niego.

Dowód: zeznania świadka A. P. k. 201; płyta CD k. 211, zeznania świadek E. B. – 202-203; płyta CD k. 211, zeznania świadka W. H. k. 208-210; płyta CD k. 211

H. B. występował jako pełnomocnik S. T. przy zawarciu umowy nabycia przez nią od Gminny Miasta S. nieruchomości lokalowej położonej przy ul. (...), dla której prowadzona jest Kw nr (...) .

Spadek po S. T. zmarłej w 1996 r. nabyli na podstawie testamentu notarialnego H. B. oraz E. S. – każde w 1/2 części.

Obecnie jako właściciele w ww. księdze wieczyste dla wspomnianej nieruchomości wpisani są H. B. (1/2) oraz M. G. (1/2 – na podstawie umowy dożywocia). M. G. jest córką K. G., która opiekuje się E. S..

Dowód: kopia postanowienia z 6.08.1996 r. Sądu Rejonowego w Tczewie k. 9, kopia aktu notarialnego rep. A nr (...) k. 10-11, wniosek o wpis w księdze wieczystej k. 12, wydruk treści księgi wieczystej k. 62-68, kopia wywiadów środowiskowych przeprowadzonych przez pracowników socjalnych k. 232-312, zeznania świadek E. B. k. 202-203; płyta CD k. 205

Zdarzało się, że H. B. w rozmowie z innymi osobami deklarował, iż majątek po nim należał będzie do E. S..

Dowód: zeznania świadka A. M. k. 82-82v; płyta CD k. 84, zeznania świadek E. B. k. 202-203; płyta CD k. 205

W 2017 r. przebył udar, pomimo to wypowiadał się w pełni świadomie. W 2018 r. zauważalne było znaczące pogorszenie się jego stanu zdrowia.

Dowód: zeznania świadek E. B. k. 202-203; płyta CD k. 205, zeznania świadka W. H. k. 208-210; płyta CD k. 211

E. S. nie składała oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku po H. B..

Dowód: zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni E. S. k. 43-44; płyta CD k. 45

Zgodnie z opinią biegłego z zakresu badania dokumentów J. B., zapisy stanowiące testament z 18 kwietnia 2017 r., zostały nakreślone przez H. B., nie stwierdzono żadnych cech szczególnych dokumentu, które mogłyby uprawdopodobnić hipotezę dopisania wyrazu (...), w innych warunkach i innym narzędziem pisarskim, jak treść testamentu i podpis testatora; testament został sporządzony w całości jednorazowo.

Dowód: opinia biegłego z zakresu badań dokumentów J. B. k. 115-137

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci aktów stanu cywilnego, testamentu własnoręcznego H. B. z 18 kwietnia 2017 r., zaświadczenia z bazy PESEL-SAD, pisma UM w G. z 18.05.2022 r., kopii postanowienia z 6.08.1996 r. Sądu Rejonowego w Tczewie (I Ns 234/96), kopii aktu notarialnego rep. A nr (...), wniosku o wpis w księdze wieczystej, wydruk treści księgi wieczystej, kopii wywiadów środowiskowych przeprowadzonych przez pracowników socjalnych, zeznań świadków, a także zapewnienia spadkowego wnioskodawcy i uczestnika W. B. oraz opinii biegłego z zakresu badań dokumentów J. B..

Dokumenty w postaci odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, są dokumentami urzędowymi, stanowiącymi wyłączny dowód stwierdzonych w nich okoliczności dotyczących stanu cywilnego osób, których dotyczą. Dokumenty te korzystają z domniemania prawdziwości stwierdzonych w nich okoliczności. Prawdziwość i wiarygodność tych dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Pismo UM w G. z 18.05.2022 r., kopia postanowienia z 6.08.1996 r. Sądu Rejonowego w Tczewie, kopia aktu notarialnego rep. A nr (...), kopia wywiadów środowiskowych przeprowadzonych przez pracowników socjalnych – nie budziły wątpliwości Sądu, nadto nie były kwestionowane w toku postępowania.

Zapewnieniom spadkowym w zakresie dotyczącym kręgu spadkobierców po H. B. Sąd nie dał wiary w całości. Należy mieć na uwadze, że H. B. nie opowiadał o swojej rodzinie, dlatego też wnioskodawczyni jak i uczestnik W. B. nie mieli pełnej wiedzy w tym zakresie. Sąd ustalił na podstawie odpisów z akt stanu cywilnego, iż spadkodawca miał dwóch synów – W. B. oraz Z. B., który nie dożył otwarcia spadku. Z. B. ma syna D. B. – będącego również uczestnikiem niniejszego postępowania. Sad zważył, że zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni był momentami dość chaotyczne, jednak wnioskodawczyni -zdając sobie z tego sprawę- wyjaśniła, iż ma kłopoty z pamięcią, wiele przeszła i się zacina.

Jako autentyczny ocenił Sąd testament własnoręczny sporządzony w dniu 18 kwietnia 2017 r. W tym zakresie Sąd dokonał ustaleń na podstawie opinii biegłego z zakresu badania dokumentów.

Zeznania świadków Sąd uznał za wiarygodne.

Zeznania A. P. były spójne. Zauważyć należy, że świadek wyprowadził się z mieszkania w budynku przy ul. (...) w 2008 r., a zatem nie miał on wiedzy na temat następujących po tej dacie relacji spadkodawcy z E. S. ani na temat czy H. B. sporządził testament.

Nie budziły wątpliwości zeznania W. H.. Sąd uznał te zeznania za szczere, szczegółowe, oddające relację łączącą spadkodawcę z wnioskodawczynia.

Okoliczności wskazane w zeznaniach E. B. korelowały z treścią wywiadów środowiskowych

Zeznania świadka A. M. odnosiły się do wypowiedzi H. B., iż to co ma zostawi dla E.. Okoliczność, iż spadkodawca zamierzał pozostawić swój majątek wnioskodawczyni potwierdzenie znalazła także w zeznaniach pracownika socjalnego - E. B..

Sąd ocenił jako wiarygodną również opinię biegłego sądowego z zakresu badania dokumentów J. B.. Opinia została sporządzona przez osobę dysponującą wiedzą specjalistyczną, była wewnętrznie spójna. Brak było podstaw do kwestionowania jej wiarygodności. Opinia w pełni odnosiła się do tezy dowodowej. Biegły dokonał szczegółowej analizy przedłożonego testamentu wraz z materiałem porównawczym, przedstawił tok swojej analizy oraz podstawy wyciągniętych wniosków. Wnioski opinii zostały sformułowane w sposób klarowny i jednoznaczny. Żadna ze stron zastrzeżeń do opinii nie zgłaszała.

Sąd zważył, że celem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest właściwe ustalenie kręgu osób, którym powinien przypaść spadek. W postępowaniu badane są tylko te okoliczności, które mają wpływ na ustalenie, które osoby są spadkobiercami oraz wysokość przysługujących im udziałów w spadku. Inne kwestie nie są przedmiotem zainteresowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

Obowiązek Sądu zbadania, kto jest spadkobiercą, dotyczy tak spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy, jak i na podstawie testamentu. Na wypadek zgłoszenia ewentualnych zarzutów przez uczestników postępowania konieczne jest także rozstrzygnięcie kwestii ważności i skuteczności testamentu.

Z treści art. 924 k.c. wynika, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś art. 925 k.c. stanowi, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Zgodnie z art. 926 § 1 k.c., powołanie do spadku wynika z ustawy albo testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje w myśl art. 926 § 2 k.c. wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. W pierwszej kolejności – zgodnie z regułą swobody testowania – powołanie do spadku następuje na podstawie testamentu.

Dziedziczenie ustawowe ma charakter subsydiarny, znajduje zastosowanie, gdy nie powołano spadkobiercy testamentowego albo powołany spadkobierca nie może lub nie chce dziedziczyć. Mianowicie, jeśli spadkodawca nie pozostawił testamentu, to dopiero wówczas przepisy kodeksu cywilnego stanowią w swej treści kto i z jakim udziałem dziedziczy spadek po osobie zmarłej. Natomiast, jeżeli spadkodawca pozostawił testament, rzeczą Sądu prowadzącego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest ocena ważności testamentu wobec treści przepisów kodeksu cywilnego.

W niniejszej sprawie spadkodawca H. B. pozostawił testament własnoręczny z 18 kwietnia 2017 r., w którym do całości spadku powołał E. S.

Mieć należy na względzie, że wprawdzie w treści testamentu wskazane zostało, iż H. B. udziela pełnomocnictwa E. S., lecz dokument ten zawiera rozrządzenie na wypadek śmierci, nadto testator rozporządził w nim wszystkim co posiada. Podkreślić należy, że z treści art. 941 kc. wynika, że testament jest rozrządzeniem na wypadek śmierci. Poza tym w prawie polskim jedyną czynnością pozwalającą osobie fizycznej rozrządzić całością lub częścią majątku na wypadek śmierci jest testament (tak, E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński komentarz do art. 941 kc [w: ] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Gudowski, Tom VI: Spadki, wyd. II, WKP 2017). Co istotne, wspomniane oświadczenie na wypadek śmierci z 18 kwietnia 2017 r. zatytułowane zostało (...). Jak wynika z art. 948 kpc, testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy (§ 1). Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść (§ 2). Biorąc pod uwagę konieczność życzliwej interpretacji rozrządzenia na wypadek śmierci ( benigna interpretatio), a nadto mając na uwadze, iż H. B. pozostawał w zażyłej długoletniej relacji osobistej z wnioskodawczynią należał uznać, iż oświadczenie na wypadek śmierci sporządzone 18 kwietnia 2017 r. stanowi testament. Poza tym z zeznań świadków, w szczególności W. H., A. M. oraz pracownika socjalnego E. B., wynika, że H. B. deklarował, iż majątek po nim należeć będzie do E. S.. Uczestnik W. B. nie zdołał wykazać, by H. B. sporządził testament w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu lub pod wpływem groźby.

Sąd zważył także, że testament H. B. nie może być kwalifikowany jako zapis windykacyjny, ponieważ brak jest zindywidualizowanej rzeczy, prawa bądź praw i obowiązków, co umożliwiałoby uznanie, iż mamy do czynienia z zapisem, o którym mowa w art. 981(1) kpc. Poza tym w odniesieniu do zapisu windykacyjnego wymagane jest spełnienie rygorów co do formy - przewidziana jest forma aktu notarialnego.

Oświadczenie na wypadek śmierci uczynione 18 kwietnia 2017 r. stanowiące testament zostało autentycznie nakreślone przez spadkodawcę, co Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego z zakresu badań dokumentów J. B..

Wobec powyższego, na podstawie art. 926 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 959 k.c. Sąd stwierdził, że spadek po H. B., zmarłym dnia 15 maja 2019 roku w G., ostatnie miejsce zwykłego pobytu w S., na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 18 kwietnia 2017 roku, otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w Sopocie w dniu 22 października 2021 roku, nabyła z dobrodziejstwem inwentarza w całości E. S.

Zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym zasadą jest, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W wypadku jednak, gdy uczestnicy postępowania są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub ich interesy są sprzeczne, to Sąd, w oparciu o dyspozycję art. 520 § 2 k.p.c., może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości, a nadto, gdy interesy uczestników są sprzeczne, Sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, zgodnie z treścią art. 520 § 3 k.p.c. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd w pkt. 2 stwierdził, iż kosztami opinii biegłego sądowego obciążyć należy po połowie wnioskodawczynię oraz uczestnika W. B., zaś w pozostałym zakresie stwierdzić, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W sprawie uczestnikiem był również D. B., jednakże nie złożył on żadnego oświadczenia nie przejawiając zainteresowania przedmiotową sprawą. Powyższe uzasadniało rozstrzygnięcie jak w pkt 2 postanowienia.

W pkt 3 Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zasądził od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Sopocie kwotę 956,06 zł tytułem połowy nieuiszczonego wynagrodzenia biegłego: 1.912,12 zł koszty opinii opłacone do 1.000 zł (z zaliczki k. 96), różnica - 912,12 zł, z czego1/2 –stanowi 956,06 zł. Taką też kwotę Sąd od wnioskodawczyni zasądził.

W pkt 4 należało zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika W. B. kwotę 43,94 zł tytułem kosztów postępowania, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Kwota ta stanowi różnicę pomiędzy zaliczką wykorzystaną na opłacenie wynagrodzenia biegłego ponad 1/2 kosztów, jakie winny obciążać uczestnika W. B., tj. 1.000 zł pomniejszone o ww. kwotę 956,06 zł.

/SSR Anna Olszewska-Kowalska/